سقز(آدامس طبیعی) یک از سوغات سهر سنندج است.
سقز شیره غلیظ درخت پسته وحشی است که در زبان محلی به آن بنه میگویند. این درختها اغلب در مناطق کوهستانی کردستان، کهکیلویه و بویراحمد، ایلام و کردستان وجود دارند و در فصل پاییز از شکاف ایجاد شده روی تنه درخت صمغی سبز رنگ، غلیظ و چسبناک خارج میشود. این شیره غلیظ پس از انجام فرایند تصفیه به رنگ زرد روشن درآمده و ترکیبات غیرخوراکی و روغنی آن حذف میشود.
شیرینی کنجدی که اهالی کردستان به آن شیرینی کنجدی گزانگبین یا کنجدی گزو نیز میگویند، یکی از محبوبترین سوغات سنندج است که از مواد اولیه طبیعی مانند کنجد و شهد انگبین تهیه میشود.
کاک نوعی شیرینی ساده اما فوقالعاده خوشمزه سنندج است که از لایههای بسیار نازک خمیر تهیه میشود.
برای تهیه کاک مخصوص از مواد اولیه سادهای چون آرد گندم، پودر قند، تخم مرغ، روغن حیوانی یا روغن گیاهی، دارچین و پودر هل استفاده میشود.
نان برنجی از جمله سوغات سنندج است که محبوبیت خاصی در استان کردستان دارد.
این شیرینی خوشمزه بهدلیل استفاده از روغن کرمانشاهی، طعم و بویی بینظیر دارد.
از جمله مواد اولیه برای تهیه شیرینی برنجی میتوان به آرد گندم، آرد برنج، پودر قند یا پودر شکر، گلاب، تخم مرغ، روغن جامد و روغن کرمانشاهی اشاره کرد.
بادام سوخته از جذابترین سوغات سنندج است.
برای تهیه این شیرینی خوشمزه تنها از بادام و شکر استفاده میشود و بادامها با روکشی از شکر پوشانده میشوند.
عسل طبیعی یکی از بهترین انواع سوغات سنندج است.
از جمله انواع عسل طبیعی که در کردستان تولید میشود میتوان به عسل وحشی تنه درخت یا عسل وحشی روی صخرهها، عسل کوهستانی شامل عسل گون و آویشن و عسل کوزهای اشاره کرد.
هنر نازک کاری از آن جهت در استان سنندج قابل توجه است که این خطه سرسبز و کوهستانی پوشش جنگلی گستردهای داشته و همین امر باعث شده تا چوبی که برای صنایع دستی سنندج استفاده میشود، بسیار متنوع باشد.
قدمت نازککاری به ۱۸۰ سال پیش بازمیگردد و استاد بزرگ نعمتالله نعمتیان از پایهگذاران این هنر در استان کردستان بوده است.
از هنر نارک کاری برای ساخت وسایل تزیینی و کاربردی مانند قلمدان، رحل قرآن، تخته شطرنج، تخته نرد، جاسیگاری و قوطی سیگار، جعبه جواهرات و جعبه آرایش، قاب عکس، قاب عینک و بسیاری وسایل دیگر استفاده میشود.
چوبهای رایج برای تهیه این صنایع دستی چوبی کردستان شامل گردو، سنجد و کیکم و ریشه یا گره این درختان است.
جاجیم بافی هنری است که تقریبا همه اهالی روستاهای کردستان به آن مشغول هستند.
جاجیم بهعنوان اصلیترین صنایع دستی سنندج در دو نوع کلی جاجیم راسته و جاجیم شقّه بافته میشود.
تفاوت اصلی جاجیم راسته و شقّه در نقوش هندسی و بافت کار است. جاجیمهای شقّه معمولا نقش و نگار بیشتری دارند.
از هنر شال بافی بیشتر برای دوخت لباسهای محلی مردانه (چوخورانِک)، کلاه، پابند، جوراب و دستکش استفاده میشود.
پارچههای این صنایع دستی سنندج معمولا به رنگهای طبیعی شامل خاکستری، مشکی، کرم روشن و تیره و قهوهای بافته میشوند.
در کردستان به رختخوابپیچ، موج میگویند و از این پارچه بیشتر در فصول سرد سال بهعنوان پوششی برای کرسی استفاده میشود.
مردم محلی کردستان به گیوه بافی، کلاش بافی میگویند.
این گیوهها یا کلاشها، پاپوشهایی با قدمتی هزارساله است که علاوه بر دوام بالا، بسیار سبک و راحت بوده و حتی کفی آنها به گونهای بافته میشود که بهراحتی گودی کف پا را میپوشاند.
یکی از نکات جالب کلاش این است که لنگه چپ و راست ندارد.
تنبورسازی یکی دیگر از صنایع دستی شهر سنندج است.
برای ساخت این ساز از چوب درخت توت استفاده میشود. تنبور از یک کاسه نیمه گلابی با دستهای بلند تشکیل شده، ۳ سیم اصلی دارد و طول کلی آن بین ۷۰ تا ۸۰ سانتیمتر است.
گلیم و قالی از جمله مهمترین صنایع دستی و سوغات کردستان است.
برای پود گلیم از نخ پشمی دولای تابیده و برای تار آن نیز از نخ پنبهای استفاده میشود. نقوش معمولا ذهنی است و رنگهای بکار رفته در گلیم و قالی نیز معمولا شامل قرمز، صورتی، سبز، آبی، سرمهای، عنابی، زرد، قهوهای، زیتونی و سیاه است.
دف یکی دیگر از صنایع دستی کردستان است.
دف از یک قاب چوبی گرد تشکیل شده که در یک طرف آن پوست با چند گُلمیخ فلزی یا سریش محکم میشود. دف در استانهای مختلف معمولا به یک شکل ساخته شده و تنها تفاوت آنها میتواند در استفاده از زنجیر، زنگوله و حلقه یا نوع پوست بکار رفته باشد.