باغ موزه پروانه ها، فضایی به وسعت 2000 مترمربع است که در آن، هم با یک باغ زیبا مواجه می شوید و هم می توانید از گونه های مختلف پروانه های اتاله شده (تاکسیدرمی) بازدید کنید. در باغ این مجموعه فرصت آشنایی با بیش از 100گونه گل و گیاه را دارید که از جمله آنها می توان به درختچه فردوس، سیکاس، لیندا، انواع فیکوس ها، انواع بگونیا و … اشاره کرد. پروانه ها نیز در سه نقطه از این باغ به نمایش درآمده اند. حدود 2200 پروانه اتاله شده در 48عدد قاب در بخش های مختلف باغ خودنمایی می کنند.

پروانه‌ها بی‌مهرگانی از شاخه بندپایان، رده حشرات و از راسته پولک‌بانان هستند که این نام از ریشه یونانی به معنی بال‌های پوسته پوسته گرفته شده است زیرا بال آن‌ها شامل هزاران فلس کوچک است که در ردیف‌هایی منظم قرار گرفته‌اند. این فلس‌ها در طرح‌های رنگارنگ و منحصر به فردی شکل گرفته‌اند که در هر گونه مخصوص و منحصر به فرد است و به این حشرات زیبایی فوق‌العاده‌ای می‌بخشند.

بدن پروانه ها مانند سایر حشرات، از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:

 سر: بخش‌های مختلفی از جمله چشم‌، شاخک و خرطوم را شامل می‌شود.

 سینه: قسمت قفسه سینه یا بخش میانی بدن است.

 شکم: در انتهای دم قرار دارد.

پروانه‌ها همچنین دارای 6 پا، 2 شاخک و اسکلت خارجی هستند.

چشم پروانه ها

هر چشم پروانه، یک سلول استوانه‌ای و 3 سلول مخروطی دارد و حاوی گیرنده‌های بیش از 9 رنگ است که چشم انسان قادر به تشخیص این طیف رنگی نیست. تشخیص رنگ‌ها در طیف فرابنفش، برای پروانه‌ها اهمیت زیادی دارد چون موجب دیدن الگوی فرابنفش روی گل‌ها می‌شود. پروانه‌ها درخشش ذرات گرده و تعداد زیادی نقاط را می‌بینند که آن‌ها را به سمت مرکز گل، یعنی محل شهد هدایت می‌کند. تمام این‌ سیگنال‌ها، حشرات گرده‌افشان را به سمت گرده‌های گل هدایت خواهند کرد. به دلیل بزرگ بودن چشم پروانه‌ها، آن‌ها حدود 360 درجه زاویه دید، با کیفیت و وضوح بالایی دارند.

شنوایی پروانه ها

برخی از پروانه ها دارای اندام شنوایی هستند و برخی از گونه‌ها صداهای بم و کلیک مانند را می‌شنوند. در برخی گونه‌ها، پروانه به کمک بال‌های کشیده خود که در انتهای آن اندامک‌های گوش مانند قرار دارند، صدا را تشخیص می‌دهد.

گوش پروانه‌ها به شکل کیسه‌ای شبیه قیف است و با غشایی بسیار نازک پوشانده شده است که در پاسخ به صداهایی با فرکانس بالا می‌لرزد و سلول‌های عصبی به نام اسکولوپیدیا را تحریک می‌کند تا پیامی را به مغز پروانه ارسال کنند.

شاخک پروانه ها

شاخک یا پالپ در قسمت جلوی سر پروانه قرار دارد و یک جفت بیرون‌زدگی کوچک است که با حسگرهای بویایی پوشانده شده‌اند. حسگرهای مشابهی نیز در آنتن‌ها، قفسه سینه، شکم و پاها قرار دارند. این سنسورها به اشکال مختلفی دیده می‌شوند و احتمالا هر نوع آن‌ها نقش متفاوتی ایفا می‌کنند.

حسگرهای بویایی موجود در در شاخک‌ها و ضمائم آن‌ها، احتمالا برای تشخیص منبع غذایی مانند شهد، ادرار، لاشه یا شیره درخت سازمان یافته‌اند. همچنین ممکن است عملکرد آن‌ها تشخیص بوی مکان‌های خاص باشد.

برخی از زیست‌شناسان اعتقاد دارند که پالپ، علاوه بر عملکرد بویایی، کارهای دیگری مانند محافظت از خرطوم نیز بر عهده دارد.

خرطوم پروانه ها

خرطوم شامل یک جفت کانال  C مانند است که در اتصال با یکدیگر، ساختاری شبیه به یک نی برای نوشیدن مایعات را ایجاد کرده‌اند. این کانال می‌تواند مایعات را در خود ذخیره کند. اگر خرطوم در اثر وجود مواد چسبناک دچار گرفتگی شود، دو بخش خرطوم می‌توانند از یکدیگر جدا و تمیز شوند.

سنسورهای بویایی، نزدیک به انتهای خرطوم‌ها و در کانال غذایی قرار دارند و همراه با حس‌گرهای مشابه روی بندهای پا، به پروانه‌ها امکان چشیدن شهد، گرده، دارو و مواد معدنی را می‌دهند.

بدن پروانه ها شامل 6 قطعه به هم جوش خورده است که 4 قطعه آن دارای زائده هستند. آرواره‌های پایین و اولین آرواره بالا نسبت به دهان در اطراف واقع می‌شوند و یک لب بالایی دهان را از جلو محافظت می‌کند. این اندامها قطعات دهانی خرد کننده و جونده را تشکیل می‌دهند. در پروانه آرواره بالا به صورت قطعات دهانی مکنده خارج می‌شود.

هر یک از 3 قطعه سینه در بردارنده یک جفت پا است و به قطعات دوم و سوم یک جفت بال نیز متصل است. در شکم حشره، 7 قطعه اول بدون زائده هستند. در قطعات هشتم و نهم زائده‌ای وجود دارد که به کارتخم‌گذاری کمک می‌کنند. مخرج در قطعه دهم قرار دارد. دو قطعه آخر سینه‌ای و 8 قطعه اول شکمی دارای روزنک‌های زوجی هستند که به دستگاه تنفسی نایی منتهی می‌شوند.

پوست بدن

سطح بدن دارای پوششی ویژه است که در دوران رشد پس جنینی و به هنگام پوست اندازی به شدت تحت تأثیر اعمال فیزیولوژیک مختلف قرار می‌گیرد. پوست بدن بر عکس کرم‌ها و نرم‌تنان از استحکام و مقاومت زیادی برخوردار است.پوست از دو لایه روپوستی و کیتینی تشکیل شده است.

غده‌های پوستی

غده‌های پوستی که بلافاصله در زیر لایه کوتیکول و یا اندکی بعد از آن قرار می‌گیرند. ترشحات آنها در مراحل مختلف زندگی حشره، اعمال گوناگونی را انجام می‌دهند. مهم‌ترین غده‌های پوست عبارتند از: غده‌های چرب کننده، غده‌های مومی، غده‌های لاکی، غده‌های ابریشم‌ساز و غده‌های پوست‌اندازی.

ماهیچه های بدن

ماهیچه های بدن پروانه ها عمدتا از نوع مخطط می باشد.رنگ آنها معمولا روشن و یا خاکستری است اما ماهیچه‌های بال زرد، نارنجی و یا قهوه‌ای روشن هستند. این گونه رنگ آمیزی به سبب وجود رنگدانه‌هایی است که در ساختمان آنها پراکنده‌اند.

دستگاه تنفس

تنفس به‌وسیله نایژه ها صورت می‌گیرد. مجموع این لوله‌ها و انشعابات متعدد آنها بطور کلی دستگاه تنفسی حشره را بوجود می‌آورد. نایژه‌ها لوله‌های برون‌پوستی منشعبی هستند که در دو طرف جانبی بدن به‌وسیله روزنه‌های متقارن به نام استیگمات به بیرون باز می‌شوند.

دستگاه گردش خون

دستگاه گردش خون پروانه ها  تنها از یک لوله پشتی تشکیل شده است. این لوله در ناحیه شکم معمولا قلب و در قفسه سینه و سر، آئورت را به وجود می‌آورد.

تولید مثل

در پروانه جنین به صورت رشد نیافته‌ای از تخم درمی‌آید و در ظاهر به کرم های حلقوی می‌ماند. این لاروها طی پوست اندازیهای متوالی رشد می‌کنند و سرانجام محفظه‌هایی در دیواره بدن پدید می‌آید و شفیره پدید می آید.

چرخه زندگی پروانه ها شامل 4 مرحله می باشد:

1.تخم:پروانه بالغ تخمگذاری می کند.

2.لارو: در این مرحله لارو یا کرمینه مقدار زیادی برگ می خورد تا خود را برای مرحله بعد آماده کند.

3.شفیره:کرم به دور خود پیله می بافد و مدتی بدون هیچ غذایی در آن باقی می ماند.

4.پروانه بالغ:کرم به پروانه تبدیل می شود و جانور بالغ که دارای بال است از پیله بیرون می آید.

واقعیت های شگفت انگیز در مورد پروانه ها

بال همه پروانه ها شفاف و بی رنگ است.

بال‌های پروانه توسط هزاران پولک ریز پوشیده شده است که این پولک‌ها نور را در رنگ‌های مختلف منعکس می‌کنند. در زیر این پولک‌ها یک لایه از کیتینی (نوعی پروتئین) بسیار نازک وجود دارد. با افزایش سن پروانه‌ها و ریختن پولک‌های روی بال، نقاط شفاف و بی‌رنگی روی بال‌های آن‌ها دیده می‌شود که در واقع همان لایه کیتین است.

پروانه‌ها به وسیله پاهایشان طعم غذا را می‌چشند.

گیرنده‌های عصبی انتقال دهنده‌ی طعم و مزه غذا روی پاهای پروانه‌ها قرار دارند که به آن‌ها در یافتن میزبان و مواد غذایی کمک می‌کنند. پروانه ماده روی گیاه می‌نشیند و با پاهای خود به برگ ضربه می‌زند تا بو و عطر برگ‌های گیاه در هوا متصاعد شود. سپس گیرنده‌های شیمیایی واقع در پشت پاهای او، دستور مناسب بودن گیاه جهت تخم‌گذاری را به مغز حشره منتقل می‌کنند. در صورت مثبت بودن پاسخ، پروانه روی گیاه تخم‌گذاری می‌کند. همچنین، هر دو جنس نر و ماده پروانه با استفاده از پاهای خود بوی شکر موجود در شهد گل‌های میزبان را تشخیص می‌دهند و از آن تغذیه می‌کنند.

پروانه‌ها یک رژیم غذایی کاملاً مایع دارند.

پروانه‌های بالغ تنها می‌توانند از مایعات (معمولا شهد گیاهان) تغذیه کنند. قطعات دهانی آن‌ها به نحوی سازمان‌دهی شده است که فقط قادر به نوشیدن هستند و نمی‌توانند مواد جامد را بجوند. آن‌ها دارای خرطومی هستند که مایعات را به سمت مری بالا می‌کشد. این خرطوم پس از تغذیه در زیر چانه پروانه جمع می‌شود.

 پروانه‌ها باید پس از بیرون آمدن از شفیره به سرعت خرطوم خود را جمع کنند.

یکی از اولین وظایف آن‌ها به عنوان پروانه بالغ، جمع کردن خرطوم در زیر چانه است. هنگامی که یک پروانه از پوسته شفیرگی خود خارج می‌شود، قطعات دهانش شامل دو بخش است. پروانه با استفاده از پالپ‌های خود که در نزدیکی خرطوم قرار دارند، سعی می‌کند تا بتواند خرطوم خود را جمع کند.

 پروانه‌ها از گل و لای تغذیه می‌کنند.

یک پروانه با تغذیه از شهد گیاه به تنهایی قادر به ادامه‌ی زندگی نیست. آن‌ها برای تکمیل رژیم غذایی خود به مواد معدنی و نمک نیز نیاز دارند. پروانه‌ها جهت تامین مواد معدنی و نمک مورد نیاز خود از آب‌های جمع شده در لا به لای گل و لای تغذیه می‌کنند. این پدیده بیشتر در پروانه‌های نر اتفاق می‌افتد، زیرا آن‌ها جهت تشکیل اسپرم‌های خود نیازمند مواد معدنی بیشتری هستند. مواد معدنی موجود در اسپرم پس از انتقال به بدن پروانه‌ی ماده سبب رشد و حیات تخم می‌شود.

 پروانه‌ی نوظهوری که به تازگی از پوسته شفیرگی خارج شده است، قادر به پرواز نیست.

پروانه‌ها در داخل پوسته شفیرگی با پیچاندن بال‌ها در اطراف بدن خود انتظار دگردیسی را می‌کشند. زمان خروج از پوسته شفیرگی، بال‌ها مرطوب و چروکیده هستند. سپس پروانه باید به سرعت مایع موجود در بدن را از طریق رگبال‌ها به بال‌ها رسانده و آن‌ها را گسترش دهند. پس از رسیدن بال‌ها به حجم و اندازه مورد نظر، پروانه باید چند ساعت بی‌حرکت استراحت کند تا بال‌ها و بدنش خشک شوند و پس از آن اولین پرواز خود را انجام دهد.

 پروانه‌ها نزدیک‌بین هستند، اما رنگ‌ها را می‌بینند.

پروانه‌ها اشیاء را در فاصله 3 الی 4 متری می‌بینند ولی در فواصل دورتر بینایی آن‌ها تار می‌شود. با این وجود، نه تنها آن‌ها برخی از رنگ‌ها را می‌بینند، بلکه حتی طیفی از رنگ‌های فرابنفش را هم (که برای ما قابل رویت نیست) را تشخیص می‌دهند. تعدادی از پروانه‌ها رنگ‌های فرابنفش روی بال‌های خود دارند که از طریق آن جفت مناسب جهت جفت‌گیری را تشخیص می‌دهند. به علاوه، برخی گل‌ها دارای رنگ‌های فرابنفش هستند که سبب جلب پروانه‌ها به سمت آن‌ها و گرده افشانی می‌شود.

پروانه‌ها در هوای سرد نمی‌توانند پرواز کنند.

دمای مناسب بدن پروانه‌ها برای پرواز باید 29 درجه سانتی‌گراد باشد. از آنجایی‌ که حشرات خونسرد هستند، نمی‌توانند دمای بدن خود را تنظیم کنند، در نتیجه دمای محیط تأثیر به سزایی در فعالیت آن‌ها دارد. در دمای کمتر از 13 درجه سانتی‌گراد پروانه‌ها توانایی حرکت خود را از دست داده و قادر به فرار از دست شکارگران و یا حتی تغذیه نخواهند بود. پروانه‌ها در دمای 28 تا 38 قادر به پرواز و فعالیت هستند. آن‌ها در روزهای سرد از طریق تکان دادن بدن و بال‌ها و یا بی‌حرکت ماندن زیر نور خورشید، ماهیچه‌های پروازی خود را گرم کنند.

 ترفند‌های پروانه‌ها جهت فرار از شکارگران

پروانه‌ها در قسمت پایین زنجیره غذایی قرار دارند، یعنی تعداد زیادی از شکارگران بالای زنجیره همواره در کمین آن‌ها هستند. بنابراین آن‌ها باید مجهز به برخی ساز‌ و کارهای دفاعی باشند. برخی از پروانه‌ها با استفاده از رنگ بال‌های خود و همرنگی با محیط از دید شکارچیان مخفی می‌مانند. رنگ‌های و الگوهای ترسناک روی بال‌های برخی از آن‌ها و همچنین نحوه تکان دادن آن‌ها، سبب ترساندن و فرار شکارگران می‌شود. تعدادی از پروانه‌ها با تغذیه از گیاهان، مواد سمی موجود در آن‌ها در بال‌های خود ذخیره می‌کنند که در صورت خورده شدن سبب مرگ یا مسمومیت شکارگر می‌شود. این امر سبب می‌گردد که شکارگران از خوردن آن‌ها اجتناب کنند.

عمر پروانه ها در ایران معمولا بین 3 تا 4  هفته است .تاکنون در جهان 20000 نوع پروانه که متشكل از 17خانواده می باشد يافت شده است .

از این تعداد 7 خانواده در این مجموعه شامل:

1.پاپیلونیده

2.پیریده         

3.لیکینده

4.نیمفالیده

5.دانائیده

6.ساتریده

7.لیبیتیده

در معرض نمایش می باشد .

اتاله (خشک کردن حشرات)

برای جمع آوری پروانه ها از پاکتهای مخصوص جمع آوری یا کاغذهای مثلثی شکل پاپیوت استفاده می کنند که از امکان نگهداری طولانی برخوردار است.

برای اتاله ی پروانه ها از تخته های اتاله یا اتالوار استفاده می شود. اتالوار تشکیل شده از دو تخته ی چوبی به طول حداقل 30 سانتی متر که نسبت به هم زاویه باز v شکلی دارند و شیاری در میانشان دیده می شود پروانه سنجاق زده شده در وسط این شیار قرار گرفته و بالهای آن روی تخته ها پهن می شود برای ثابت کردن بال پروانه ها از نوارهایی از جنس کاغذ های نازک کالک یا کاغذ الگوی شفاف و سنجاق ته گرد استفاده می شود.

خشک شدن  پروانه ها حدود یک هفته طول می کشد.