تالاب انزلی در جنوب غربی سواحل دریای خزر, در جنوب غربی شهرستان بندر انزلی و در فاصله حدود 40 دقیقه‌ای از شهر رشت واقع شده و از جنوب به صومعه سرا، از شرق به پیر بازار، از شمال به شهرستان انزلی و از غرب به کپورچال و آبکنار انزلی محدود می‌شود.
تالاب انزلی، یک تالاب منحصربه‌فرد در ایران و جهان است که با وجود بیش از 100 گونه پرنده و 50 گونه آبزی از تنوع زیستی بسیاری برخوردار است. وسعت تالاب انزلی با توجه به فصل و البته شرایط آب و هوایی متفاوت است و ممکن است در طول فصول پربارش سال به 120 کیلومتر مربع و در فصول کم باران به حدود 80 کیلومتر مربع برسد. مساحت حوزه آبریز تالاب، حدود 374 هزار هکتار است که شامل مرتع، زمین‌های کشاورزی، آب‌بند، استخر و… می‌شود.
تالاب انزلی به‌دلیل موقعیت جغرافیایی,از نظر میزان بالای رطوبت و آب با هیچ یک از تالاب‌های دیگر ایران قابل مقایسه نیست. تالاب انزلی، زیستگاه لاله‌های مردابی، محل تخم‌ریزی آبزیان و پناهگاه و مامن پرندگان بومی و مهاجر است و یکی از مهم‌ترین نقش‌های آن، تصفیه آب رودخانه‌ها است. این تالاب از نوع تالاب‌های ساحلی به شمار می‌آید و از طریق یک کانال کشتیرانی به دریای خزر متصل می‌شود.
تالاب طبیعی و آب شیرین انزلی، دارای 11 رود اصلی و 30 رود فرعی است که پس از آبیاری مزارع و شالیزارها به همراه جریان‌های سطحی حوزه آبریز تالاب به آن وارد می‌شوند. رودخانه پیربازار، رمضان بکنده، قنادی، لله کا، بیجرود، نوخاله، هندخاله، سیاه درویشان، گاز رودبار، نرگستان، چومثقال، کلسر، شیجان، اسپند، چکوور، مرغک خالکایی، بهمبر، شیله سر و کانال مادر، مهم‌ترین رودخانه‌هایی هستند که آب آن‌ها به تالاب می‌رسد. این آب در نهایت از طریق یک کانال کشتیرانی به دریای خزر می‌ریزد, کانالی که به‌وسیله دو موج‌شکن واقع در تاسیسات بندرگاه انزلی حمایت می‌شود.
گفته می‌شود که به احتمال زیاد نام تالاب انزلی از کلمه همزلی آمده باشد. این واژه در زبان گیلکی به‌معنای سایش و نزدیکی آب و خشکی است و ممکن است که نام شهر بندر انزلی به‌دلیل وجود همین تالاب در گذر زمان از همین واژه همزلی آمده باشد. البته واژه‌های دیگری مانند انزلیوس و انزلیا به معنای مرداب در زبان یونانی نیز ممکن است که به نام تالاب انزلی مرتبط باشند. قدمت تالاب انزلی بیش از 15 هزار سال است و احتمالا این نام‌گذاری در گذشته‌های دور انجام شده است.
رسوبات تالاب انزلی، ارزش اقتصادی بالایی دارند و می‌توانند به منظور بهره برداری به عنوان کودهای شیمیایی، بهره‌برداری به‌عنوان مواد اولیه ساختمانی و اکتشاف عناصر کمیاب مورد استفاده قرار بگیرند. یکی از عناصر کمیاب در رسوبات تالاب، تیتانیوم، یکی از عناصر بسیار ارزنده و کمیاب طبیعت است که در ساخت موشک‌ها و هواپیماهای سریع‌السیر استفاده می‌شود.
عمق تالاب انزلی با توجه به فصل، آب و هوا و نوسانات سطح آب دریای خزر در اثر جزر و مد متغیر است. حداکثر عمق آب تالاب در بهار و در نواحی غربی آن به 5.2 متر می‌رسد, اما این عدد در فصول کم‌بارش سال، بسیار کمتر است.
مشهورترین گیاهی که در تالاب انزلی می‌روید، لاله مردابی، لوتوس یا لاله تالابی است؛ گیاهی که بسیاری از افراد، آن را با نیلوفر آبی اشتباه می‌گیرند. این دو گیاه با وجود اینکه به یکدیگر شباهت دارند، اما با کمی توجه می‌توان تفاوت‌های آن‌ها را دریافت. لاله مردابی، گیاهی دارای برگ‌های مدور و قلبی شکل و بسیار بزرگ است؛ برگ‌هایی به رنگ سبز متمایل به آبی که از آب بیرون می‌آیند. لاله مردابی دارای گل‌هایی درشت با گلبرگ‌های صورتی رنگ ضخیم و متعدد است,در حالیکه نیلوفر آبی، یک گل بزرگ در رنگ‌های سرخ، سفید و کبود است و در ایران در خطر انقراض قرار دارد.
پوشش گیاهی ارزشمند تالاب بین‌المللی انزلی شامل لایه گیاهان حاشیه‌ای، لایه گیاهان شناور، لایه گیاهان غوطه‌ور و گیاهان اراضی پیرامون تالاب می‌شود. این پوشش گیاهی، منطقه‌ای امن برای تخم‌ریزی و جوجه‌آوری پرندگان بومی و مهاجر و همچنین زیستگاهی مناسب برای زندگی آبزیان، پستانداران و سایر گونه‌های جانوری فراهم می‌کند و به همین دلیل، از اهمیت و ارزش فراوانی برخوردار است.
از پرندگان بومی تالاب می توان به انواع مرغابی و غاز,قو,حواصیل,باکلان, ماهی خورک (کولی خوری)، گیلانشاه (مرغ باران)، عقاب تالابی، چنگر چارخو، خوتکای ابروسفید، کورکورسیاه، آبچلیک، پلیکان، فلامینگو، بوتیمار کوچک (لوله گرد)، کشیم بزرگ و کشیم کوچک، کاکائی، خوتکای کله سرخ، طاووسک (تورسگ)، چلچله (حاج حاجی)، چکاوک (کولکاپیس)، سار (سیا نسپر)، زاغچه (کشکرت)، زنبور خوار سبز، زاغ سیاه، کلاغ ابلق، قرقاول (تورنگ)، گاوچرانک، گنجشک (چی چی نی)، گیلار، دم جنبانک (دوم بالاسکنی)، سسک (سولوموس)، مرگوس کاکلی، مرگوس سفید، قوش (الغ)، قرقی (واشک)، خروس کولی، سلیم، مرگوس بزرگ، سینه سرخ، سهره گلی (هفت رنگ)، پرنده الیکایی (جینجیره) و…اشاره کرد.
تالاب انزلی، به‌عنوان مهم‌ترین منبع تکثیر و تولید ماهیان خاویاری و استخوانی دریای خزر شناخته می‌شود. اردک ماهی، کپور، سیم بزرگ، سبله (گربه ماهی)، شاه کولی، سیاه کولی، سوف ماهیان، سوف سفید، سوف حاجی طرخان، سس (زرد پر)، ماهی سفید، کفال، کولمه، فیتوفاک، بیگ هد، علفخوار (آمور وحشی)، ماهی آزاد، ماهیان خاویاری، ماهی ماش، سگ ماهی، کپور ماهی حوض، لای ماهی، سیم کوچک، سرخ پر، ماهی زیبا، زالون، شیشه ماهی، مار ماهی، آمور سفید و سس ماهی از ماهیانی هستند که در تالاب انزلی زندگی می‌کنند.
پستانداران تالاب انزلی شامل گونه‌هایی چون شنگ، گراز، تشی (خارپشت)، راسو (گینجامانی)، فک خزری، شغال، سمور آبی، گربه جنگلی و…می‌شوند. متاسفانه پستانداران از دیگر گونه‌های تالاب، بیشتر در معرض خطر هستند و جمعیت آن‌ها به‌دلیل عواملی چون کوچک شدن زیستگاه‌های امن حاشیه تالاب و همچنین صید و شکار بی‌رویه به‌شدت رو به کاهش است.
قایق سواری,کایاک سواری,پرنده نگری و ماهیگیری از تفریحات تالاب انزلی محسوب می شوند.
تالاب سرخانکل (منطقه حفاظت‌شده سرخانکل) بخشی از مجموعه تالاب انزلی است، که در بخش میانی آن واقع شده است. پرندگان مهاجر نظیر قو، غاز، چنگر و انواع مرغابی‌ها، طاووسک، یلوه، کاکایی نیز در این منطقه زمستان گذرانی می‌کنند. سرخانکل پوشیده از آزولا، سه کوله خیز، لاله تالابی و نیزار است که گونه غالب گیاهی آن را نی و لوئی تشکیل می‌دهد. منطقه رویش گل‌های نیلوفر آبی یکی از مکان‌های اصلی تخم‌گذاری و جوجه‌آوری پرستوهای دریایی در تالاب انزلی محسوب می‌شود.
پناهگاه حیات وحش سرخانکل در غرب سلکه واقع شده که از شمال به کانال ماهروزه ,از جنوب به روستاهای هندخاله، سیاه درویشان ,از شرق به رودخانه هندخاله و از غرب به رودخانه تازه بکنده محدود می‌شود.
آکواریوم بندر انزلی(آکواریوم فانتستیک),جامع ترین کلکسیون گونه های آبزی است که علاوه بر 200 گونه مختلف آبزیان، بیش از 5000 خزنده، آبزی و پرنده را در خود جای داده است.
این مجموعه شامل آکواریوم‌های معمولی، روباز، مینی آکواریوم و تونلی است که به لحاظ تنوع آبزیان و مساحت، جایگاه نخست برترین آکواریوم ایران را از آن خود کرده و پس از آکواریوم اصفهان و کیش، به عنوان مدرن‌ترین و جدیدترین آکواریوم کشور شناخته می‌شود.
در کنار تماشای آکواریوم، امکان استفاده از شهربازی سرپوشیده گیم لند با بازی‌های مدرن، لونا پارک و بولینگ استاندارد با هشت لاین نیز وجود دارد.
بخش های مختلف آکواریوم انزلی شامل سالن خلیج فارس,بخش آواره,بخش آمازون,بخش غاردریایی,کوسه ماهی ها,تونل آکواریوم انزلی,ماهی های واتوز(کوسه بامبو),بخش چرندگان ,خزندگان و ماهی های کوی می باشد.
کلبه وحشت انزلی در دل جنگل هفت دغنان قرار دارد. روستا یا منطقه تاریخی هفت دغنان، در 25 کیلومتری غرب صومعه‌سرا، در بخش مرکزی دهستان ضیابر و روستای بهمبر و در نزدیکی بندر انزلی واقع شده است. جنگل هفت دغنان نیز در نزدیکی روستای هفت دغنان قرار دارد که علاوه بر زیبایی، بسیار رعب‌آور و ترسناک است.
از آثار تاریخی به جا مانده در این ناحیه می‌توان به حمام خرابه، چند خانه ویران، پل آجری، قلعه کول، پل خشتی و استخر قدیمی برای ذخیره آب اشاره کرد. آرامگاه سید شرفشاه، عارف بزرگ گیلانی نیز در این منطقه قرار دارد که یکی از زیارتگاه‌های مهم منطقه محسوب می‌شود.
بنای حافظیه در سال 1311 با مساحت کلی 76 متر مربع, به منظور ترنم موسیقی, توسط شهرداری بندر انزلی ساخته شد. در کنار این بنا نمادهای دیگری از معماری و زندگی در استان گیلان قرار دارد.
حافظیه بندر انزلی با شماره 1513 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسيد.
مجموعه ورزشی و گردشگری دریایی مارینا کاسپین که با هدف ایجاد بستری امن جهت نگهداری قایق‌ها در منطقه آزاد انزلی احداث و راه اندازی شد، امروزه یکی از جامع‌ترین دیدنی های بندر انزلی محسوب می‌شود. این اسکله نخستین مارینای شمال کشور و همچنین به‌روزترین و حرفه‌ای‌ترین مجموعه تفریحات دریایی در این منطقه به شمار می‌رود.
علاوه بر امور مرتبط با شناور‌‌ها، این مجموعه خدماتی مانند فروش تخصصی شناورهای تفریحی، انواع رستوران به همراه غذاهای متنوع، انواع کافی‌شاپ و استراحت‌گاه‌های ساحلی، فروشگاه لوازم و تجهیزات دریایی، کلوپ تفریحات دریایی و مدرسه بادبانی را در اختیار گردشگران قرار می‌دهد. از جمله تفریحات دریایی حاضر در مجموعه می‌توان به پدل بورد، قایق بادبانی، چترهای پاراسل، پدال بورد، کایاک، شاتل و ویندسرف اشاره کرد.
دهکده ساحلی بندر انزلی بزرگ‌ترین باغ شهر ایران است که در سال 1348 توسط مرحوم فرهنگی در منطقه غازیان انزلی ساخته شد.
بلوار ساحلی بندر انزلی (بوستان ساحلی انزلی , بلوار ساحلی قدس بندر انزلی) اولین پارک به سبک نوین در ایران محسوب می‌شود.
از بوستان بلوار ساحلی بندر انزلی می‌توان آمدوشد کشتی‌ها در اسکله‌های بندر، رقص نرم امواج در کناره موج شکن، پرواز پرندگان بر فراز خزر، تلالوی نور خورشید روی امواج سبز غلطان و قایق‌های موتوری تندرو را مشاهده کرد.
کشتی تفریحی میرزا کوچک خان که در سال 1971 میلادی در ژاپن ساخته شد، دارای 5 طبقه، 74 متر طول، 12 متر عرض، 20 متر ارتفاع و 27 کابین درجه یک و دو، با گنجایش حدود 250 مسافر است. این کشتی که می‌تواند بین استان‌های ساحلی و خارجی تردد کند، از جاذبه های گردشگری بندر انزلی به شمار می‌رود و مرکز اقامتی آن در حد هتل 4 ستاره است.
موج‌شکن انزلی که برای جلوگیری از آسیب رساندن موج‌های دریا به کشتی‌ها و قایق‌ها ساخته شده بود، اکنون به محلی برای تفریح بدل شده است.
پل غازیان روی رودخانه انزلی، بین غازیان و میان پشته و در مسیر ارتباطی تهران رشت قرار دارد.این پل در زمان خود از معدود پل‌های پیشرفته جهان در نوع خود محسوب می‌شد و بر همین اساس، جز پل‌های تاریخی ایران به ثبت رسیده است. پل غازیان دارای طولی برابر با 210 و عرضی معادل 10 متر و ارتفاعی برابر با 6.85 متر با 5 دهانه است که یک دهانه از آن به طول 25 متر متحرک بوده است.
پل انزلی یکی از دو پل ارتباطی است که بندر انزلی را به غازیان به صورت زمینی متصل می‌کند. کار ساخت این پل و پل غازیان، از اواخر تیرماه 1314 آغاز شد و در هفت آذر 1318 به‌طور رسمی مورد استفاده قرار گرفت.
برج ساعت انزلی یکی از قدیمی ترین بناها در شهر انزلی است که همچنان به درستی ساعت را نمایش می‌دهد.این برج به دستور خسرو خان گرجی، حاکم ناصرالدین‌شاه در انزلی در سال 1194 ساخته شده است.
شهرک ساحلی بندر انزلی (دهکده ساحلی بندر انزلی) دارای امکانات رفاهی همچون رستوران، فروشگاه، پارک، مسجد، منطقه شنای برادران و خواهران، زمین‌های ورزشی، ویلاهای ساحلی، آلاچیق و… است.
ساعات بازدید از آکواریوم بندر انزلی همه روزه حتی ایام تعطیل از ساعت 12 تا 20 می باشد.
آکواریوم بندر انزلی:گیلان، منطقه آزاد انزلی، کیلومتر 5 بلوار شهید فاتحی، فاز تجارت و گردشگری، در ورودی شماره یک
بنای حافظیه بندر انزلی:گیلان، بندر انزلی، بلوار ساحلی انزلی، مجاورت بنای شهرداری
مجموعه دریایی مارینا کاسپین: گیلان، منطقه آزاد انزلی، مارینا کاسپین
دهکده ساحلی بندر انزلی:گیلان، بندر انزلی، غازیان، بین محله شالیور و بی‌بی حوریه
کشتی میرزا کوچک خان:بندر انزلی، بلوار ساحلی، انتهای بلوار ساحلی
پل غازیان:بندرانزلی، رودخانه انزلی، بین غازیان و میان پشته و در مسیر ارتباطی تهران رشت
برج ساعت:بندر انزلی، پشت بازار سپه و میدان انزلی
آکواریوم بندر انزلی:01334438596
مجموعه دریایی مارینا کاسپین:02126131182
دهکده ساحلی بندر انزلی:01344432308
