مناطق گردشگری شهرستان مراغه

گنبد کبود یکی از آثار تاریخی مهم مراغه در استان آذربایجان شرقی به‌ حساب می‌آید که در بخش مرکزی شهر واقع شده است.

گنبد کبود از بناهای دوره سلجوقیان محسوب می‌شود که تزیینات به‌ کار رفته در آن در مقایسه با سایر بناهای دوره سلجوقی و ایلخانی کم‌نظیر است. این گنبد که در بین عوام به اسم مقبره مادر هولاکو خان شهرت دارد، در فاصله سال‌های 582 تا 656 هجری قمری ساخته شده است.

در فاصله چند متری از این گنبد، برجی تاریخی وجود دارد که به برج مدور مشهور است و همانند نامش از ساختاری استوانه‌ای تشکیل شده است.

گنبد کبود در 15 دی 1310 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

خانه‌ اشرف ‌الملوک نبئی وند (خانه‌ حیدرانلو , خانه اشرف الملوک نبی وند) با قدمتی که به اواخر حکومت قاجاریان و اوایل حکومت پهلوی بازمی‌گردد، در بافت قدیمی شهر مراغه واقع شده و در نزدیکی مسجد تاریخی شیخ بابا قرار دارد. این عمارت به صورت دو طبقه با پلانی مستطیل شکل است و به‌ صورت قرینه ساخته شده است.

این اثر در 7 مهر 1381، با شماره ثبت 6219 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

رصدخانه مراغه، یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی به‌جای مانده از عصر ایلخانی است که با تلاش‌های خواجه نصیرالدین طوسی ساخته شد. این رصدخانه که در حال حاضر، تنها بخش‌های اندکی از آن باقی مانده است، در سال 657 هجری قمری ساخته شد.

مراحل ساخت رصدخانه مراغه 15 سال به‌طول انجامید و پس از آن، با تلاش‌های هلاکوخان که تحت‌تاثیر خواجه نصیر به علم و فرهنگ علاقه‌مند شده بود، ابزارها و تجهیزات علم نجوم و کتاب‌های مرتبط در آن جمع‌آوری شد. این موضوع سبب شد تا مراغه به یکی از مراکز علمی مهم در جهان اسلام تبدیل شود و دانشمندان، منجمان و علاقه‌مندان بسیاری را گرد هم آورد.

رصدخانه مراغه تا زمان حکومت سلطان محمد خدابنده در سال 703 هجری قمری فعال بود و پس از آن اندک اندک به ویرانه ای تبدیل شد.

خوشبختانه به همت دکتر پرویز ورجاوند و کاوش‌های گروه او در دهه پنجاه، بخش‌هایی از بنا مرمت شد. اکنون نیز گنبدی سفید رنگ برای جلوگیری از تخریب بیشتر بنا و در امان ماندن آن از گزند باد و باران، روی آن ساخته شده است. این پوشش جدید، ساخته دست مهندسان آلمانی است.

مقبره رکن‌الدین اوحدی، محل دفن رکن‌الدین ابوالحسن مراغی مشهور به اوحدی مراغه‌ای، عارف و شاعر پارسی‌گوی مشهور دوره ایلخانی است که مثنوی معروف جام جم به او تعلق دارد.

مقبره رکن‌الدین اوحدی در سال 1352 توسط کمیته‌ای به نام تجدید بنای مقبره اوحدی مورد بازسازی قرار گرفت.

موزه ایلخانیان مراغه در کنار مقبره شیخ اوحدی مراغه‌ای و در محوطه آرامگاه واقع شده است. ساختمان موزه مراغه در سال 1363 هم‌زمان با تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور به موزه مقدماتی مراغه تبدیل شد. موزه ایلخانیان مراغه آثار ارزشمندی از انواع سفال و کاشی‌، مجموعه کاملی از سکه‌های ایلخانیان و انواع اشیای شیشه‌ای، فلزی و تعدادی نسخ خطی را در خود جای داده است.

علاوه بر آثار منحصربه‌فرد دوره ایلخانی، در سالن دیگر موزه آثاری از پیش از میلاد و دوران ساسانی، اشکانی و همچنین دوران اسلامی مانند صفویه به چشم می‌خورد. کتیبه‌ها و ستون مسجد عهد تیموری شیخ بابا، گلوله توپ افشاریه، آثاری از رصدخانه مراغه و گنبد تاریخی مراغه، مجسمه مادر از دوران پیش از تاریخ، سکه‌های ساسانی و آثار مفرغی اشکانی از جمله باارزش‌ترین آثار این سالن هستند.

معبد مهر به‌عنوان یکی از کامل‌ترین پرستشگاه‌های تاریخی ایران به حساب می‌آید که قدمت آن احتمالا به دوره اشکانیان می‌رسد.

این بنای تاریخی مکانی برای برگزاری آیین پرستش مهر (میترا) و متعلق به آیین مهرپرستی بوده است. اهالی منطقه این محوطه را با نام‌هایی مانند امامزاده معصوم مراغه‌ای، اجاق و اولیا می‌شناسند و قسمت‌هایی مانند معبد، قبرستان، اصطبل و چله خانه دارد که به‌نظر می‌رسد قبرستانی مربوط به عصر آهن باشد. این معبد در زیر گورستانی تاریخی قرار دارد و با خاک‌برداری، بخش‌هایی از آن خود را نمایان کرد و همچنان بخش عمده‌ای از معبد در زیر خاک مدفون است.

معبد مهر مراغه در 19 دی 1356 با شماره ثبت 1556 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

گنبد سرخ قدیمی‌ترین مزار از پنج مزار بزرگ موجود در مراغه است که در آذربایجان بیشتر به گنبد قرمز شهرت دارد. در حال حاضر علی‌رغم وجود کتیبه‌های خوانا، شخص مدفون در گنبد سرخ هنوز شناسایی نشده است.

بر اساس کتیبه‌های موجود,احداث بنا به سال 526 هجری شمسی در دوره سلجوقی مربوط می‌شود. دستور ساخت آن را عبدالعزیز بی محمود بین سعدیدیم، رئیس آذربایجان داده و فرآيند ساخت گنبد زیر نظر بنی‌بکر محمد بن بندان بن محسن معمار انجام شده است. این بنا به گنبد علویان در همدان شباهت دارد که در اواخر دوره سلجوقی ساخته شد.

در محوطه گنبد سرخ، ساعتی خورشیدی وجود دارد که با وجود قدمت زیادش، یک نمونه نو از آن ساخته شده است و این ساعت بیشتر جنبه نمایشی دارد.

تزیینات سردر گنبد سرخ روی اسکناس‌های 10 هزار تومانی استفاده شده و آرم شرکت سایپا نیز با الهام از تزیینات کاشی‌کاری آن بوده است.

گنبد سرخ در 15 دی 1310 باشماره 134 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

گنبد غفاریه در فاصله سال‌های 725 و 728 هجری قمری در زمان حکومت ایلخانیان توسط سلطان ابوسعید بهادر خان ساخته شد. علت نامگذاری گنبد غفاریه با توجه به متون تاریخی این است که عارفی به‌ نام نظام‌ الدین احمد بن حسین‌ الغفاری در زمان فرمانروایی سلطان یعقوب بن حسن‌ بیگ آق‌ قویونلو هنگام بازگشت از حج، عمارتی در نزدیکی این بنا احداث و املاک و باغی جهت مصارف آن وقف کرد. به‌ همین دلیل این عمارت و بناهای وابسته به‌ غفاریه شهرت یافتند.

این بنای تاریخی در 7 مرداد 1312 به شماره 37 در آثار ملی ایران به ثبت رسید.

گویجه قلعه در فاصله 45 کیلومتری جنوب شرقی مراغه و در نزدیکی دهستان قوری چای قرار دارد و نمونه‌ای از حجاری سه هزار ساله هنرمندان ایرانی است.

این قلعه از نادرترین قلعه‌های کشور است و صخره‌های طبیعی، آن را به دژی قدرتمند تبدیل کرده‌‌اند.

در سال 1382، گویجه قلعه با شماره 10471 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

گنبد مدور(برج مدور) مربوط به دوره سلجوقیان,در فاصله 10 متری شمال گنبد کبود مراغه بنا شده ‌است. از این گنبد به‌عنوان دومین مزار از قبرهای پنج‌گانه مراغه یاد می‌شود که فرد مدفون در آن ناشناخته است.

گنبد مدور در سال 1310، با شماره 136 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

کلیسای هوانس با 258 مترمربع مساحت,مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی,یکی از کلیساهای ارامنه کاتولیک است و نام آن از اسم یوحنا، یکی از حواریون حضرت عیسی گرفته شده که ارامنه به آن هوانس می‌گویند. بنا به‌شکل مستطیلی با نمای آجری است.

بنای اصلی کلیسا بارها بر اثر عوامل مختلف تخریب و بنای فعلی در سال 1219 هجری شمسی به ابتکار سردار سامسون خان و توسط معماران روسی و فرانسوی ساخته شده است.

پل سرچشمه روستای مردق با 42 متر طول,4.5 متر عرض و ارتفاع 6.8 متر از کف رودخانه,روی رودخانه مردق که از ارتفاعات سهند جاری می‌شود، بنا شده است. این پل در زمان صفویان ساخته شده اما معماری آن تحت تاثیر دوران ایلخانی است. پل مردق سه دهانه دارد که دهانه‌ میانی بزرگ‌تر از دهانه‌های دو طرف است و طاق جناغی آن را با آجرهای قرمز بومی ساخته‌اند.

در گذشته، پل مردق راه ارتباطی مراغه با شهرهای میانه و هشترود بود و امروزه یکی از دیدنی های مراغه به شمار می‌‌رود.

این اثر در تاریخ 17 اسفند 1381، با شماره ثبت 7540 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

تپه قلعه جمال‌آباد در شهرستان مراغه، بخش سراجو، دهستان سراجوی شرقی و در مجاورت روستای جمال‌آباد قرار دارد. طبق آثار به دست آمده از این تپه‌ تاریخی، قدمت آن به هزاره‌های چهار و سه قبل از میلاد، دوره اشکانیان، دوره ساسانیان و سده‌های میانه دوران‌های تاریخی پس از اسلام بازمی‌گردد.

تپه در تاریخ 18 اسفند 1387، با شماره ثبت 25225 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

موزه‌ سنگ‌نگاره‌‌ها در مقبره‌ آقالار واقع شده و به دوران حکومت زندیه تعلق دارد بنا در سال 1175 هجری قمری و به فرمان ضل‌السلطان به دلیل ارادت وی به میر فتاح موسوی احداث شد. در این بنای تاریخی می‌توان سنگ قبر‌های مرمری ارزشمند و نیز سنگ‌ قبرهای دیگری به قدمت قرون هفتم و هشتم هجری قمری را مشاهده کرد. سنگ‌نوشته‌ها و قوچ‌های سنگی از دیگر آثار این موزه هستند.

رودخانه صوفی چای (رودخانه گپی‌ چای ) با 70 کیلومتر طول، از دامنه‌های غربی کوه سهند سرچشمه می‌گیرد. پس از مراغه، صوفی چای از جنوب شهر بناب می‌گذرد و 12 هکتار از باغ‌ها و زمین‌های زراعی را در مسیر خود آبیاری می‌کند و سرانجام به دریاچه ارومیه می‌ریزد. سد علویان روی این رود ساخته شده است و در فاصله 3 کیلومتری از مراغه قرار دارد.

آبشار گور داغ مراغه (آبشار کوره چکان مراغه) در فاصله 5 کیلومتری جنوب شرقی مراغه و در نزدیکی روستای چکان، واقع شده است و 9 متر ارتفاع دارد. آبشار دوقلو گور داغ از ارتفاعات سهند به درون یک دره سرازیر می‌شود.

غار کبوتر (غار هامپوئیل) در فاصله 15 کیلومتری شهر مراغه، در نزدیکی روستای تازه کند سفلی قرار دارد. به دلیل وجود تعداد زیادی از کبوتران وحشی در تالار ورودی، غار با این نام شهرت یافته است. هشت تالار در پنج طبقه، چندین دالان تو در تو و تعدادی چاه عمیق در این غار جای گرفته‌اند و استالاکتیت‌ها، استالاگمیت‌ها، رسوبات آهکی و برکه‌های آب از ویژگی‌های این غار هستند. رفتن به غار هامپوئیل نیاز به تجهیزات غارنوردی دارد.

چشمه شورسو چایباغی در حدود 8 کیلومتری جنوب شهر و در نزدیکی دهکده چایباغی واقع شده‌ است. در این ناحیه دره‌ای شرقی غربی وجود دارد که رودخانه‌ای در آن جاری است. شورسو در قسمت شمالی و کمی بالاتر از این رودخانه قرار دارد. از قسمت شمالی حوضچه، آب به همراه گاز خارج می‌شود و بخش اضافی آب، از طریق مجرایی در غرب حوضچه، به رودخانه می‌ریزد. آبدهی این چشمه حدود دو لیتر بر ثانیه است و جز آب‌‌های معدنی بیکربناته کلسیک و منیزیم گازدار و آهن‌دار محسوب می‌شود. از آب این چشمه برای استحمام استفاده می‌کنند و خاصیت درمانی دارد.

چشمه گشایش در 700 متری جنوب غربی روستای گشايش و در 14 كيلومتری جنوب شرقی مراغه واقع شده است.در اين ناحيه دره‌ای شرقی غربی با نام دره گشایش وجود دارد كه رودخانه‌ مردق چای در آن جاری است و دو چشمه آب معدنی نیز در آن جای گرفته‌‌اند. حجم آب این چشمه زیاد است و به‌صورت نهر بزرگی به رودخانه می‌ریزد.

آب‌ چشمه‌ها از نوع آب‌های بيكربناته كلسیک و منيزيم به حساب می‌آید و حرارت آن 25 درجه سانتی‌گراد و مزه‌اش كمی گزنده است.

چشمه ساری سو (آب زرد) در 4 کیلومتری مراغه و 3 کیلومتری شمال غربی آبادی ورجوی، در مسیر راه آبادی خانقاه واقع شده است.

چشمه قره پالچیق (سیاه گل ) در دامنه کوه سنجان، درشهرستان مراغه واقع شده است.با عبور از سربالای‌های کوه می‌توان به این چشمه دسترسی داشت. طبق گفته‌های مردم محلی، آب این چشمه خاصیت درمانی دارد.

چشمه ایستی بلاغ (چشمه گرم ) در فاصله 4 کیلومتری شرق شهر و 400 متری غرب روستای تازه‌کند سفلی قرار دارد. با برخورداری از آبی گرم، این چشمه دارای املاح معدنی است و برای برخی از امراض مانند بیماری‌های پوستی از جمله حساسیت‌های مخملی، بیماری‌های رماتیسم و زانو درد خاصیت درمانی دارد. همچنین آب چشمه گرم برای بسیاری از بیماری‌های روانی و افسردگی دارای خاصیت تسکین‌دهنده است.

پل خانقاه (پل حاج محمد باقر) با قدمتی که به دوره‌ی ایلخانی بازمی‌گردد، روی رودخانه‌ی خانقاه مراغه احداث شده است. پل خانقاه دو دهنه با طاق‌هایی جناغی دارد و از آجر و سنگ قالبی ساخته شده است. در گذشته پل خانقاه راه ارتباطی مردم مراغه با شهرهای ملکان، میاندوآب و شاهین دژ بوده است.

ساعت آفتابی مراغه بزرگ‌ترین ساعت آفتابی کشور به‌ شمار می‌رود و با همکاری مرکز تحقیقات نجوم و اختر فیزیک، سازمان میراث فرهنگی مراغه و سفارت فرانسه در ایران، در سال 1384 ساخته شده است. حدود هزار سال پیش، از گنبد سرخ مراغه برای سنجش تاریخ و زمان استفاده می‌شد و به همین دلیل نیز، ساعت آفتابی مراغه را در مجاورت آن ایجاد کرده‌اند. علاوه بر نشان دادن ساعت، این سازه علمی ماه‌های خورشیدی و میلادی را نیز نشان می‌دهد و خطای آن کم‌تر از یک ثانیه است.