منطقه حفاظت شده محدوده‌ای از منابع طبیعی مثل جنگل، مرتع و…است که به جهت ضرورت حفظ و تکثیر جانوران وگونه های گیاهی تحت حفاظت قرار گرفته و در آن قطع درختان و شکار بدون مجوز ممنوع است. منطقه حفاظت شده کهیاز با مساحت‌ تقریبی 100.000 هکتار در شرق‌ شهرستان‌ اردستان‌ در استان اصفهان یکی از این مناطق حفاظت شده است.

منطقه کهیاز متشکل از دشت‌ها، کوه‌ها و تپه ماهورهای متعدد است. این منطقه که دارای آب و هوای نیمه‌خشک و بیابانی است از سال 1381 به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام و در سال 1389 به منطقه حفاظت شده ارتقا یافت. کهیاز از شمال به راه ارتباطی زواره روستای شهراب و مسیر راه آهن، از شرق به خط راه آهن نایین و از جنوب به روستای کهیاز منتهی می‌شود.

پوشش گیاهی آن شامل انواع گیاهان بوته‌ای و درختچه‌ای است. از مهم‌ترین گیاهان این منطقه، می‌توان به بادام کوهی، انجیر، تاغ، درمنه و قیچ اشاره کرد. مهم‌ترین گونه‌های جانوری نیز  آهو، قوچ و میش، پلنگ، کفتار، گرگ و انواع پرندگان مثل زاغ، کبک، تیهو و دیگر پرندگان خشکزی هستند. احتمال حضور یوزپلنگ آسیایی در این منطقه وجود دارد اما تاکنون هیچ مشاهده مستندی در این مورد انجام نشده است.

کهیاز از بهترین زیستگاه‌های هوبره در استان اصفهان محسوب می‌شود.

منبع‌ اصلی‌ تامین‌ آب‌ این منطقه بارش های فصول سرد سال است که به‌ صورت‌ چشمه‌ ظاهر می شوند و اکثرا نیز دائمی‌ می باشند.

این چشمه‌ها عبارت از چشمه نیار، چشمه توت، چشمه بابااحمد و… هستند. از مهم‌ترین دشتهای این منطقه می‌توان به دشت دره باغ و انجیله و ارتفاعات کهیاز و کوه‌سیاه اشاره کرد.

مهراردشیر از آتشکده‌های معروف دوره‌ی ساسانی است. ظاهرا بهمن، پسر اسفندیار که او را با نام اردشیر درازدست هم می‌شناختند دستور داده تا  آتشکده را در این مکان بنا کنند.

قنات دوطبقه مون حدود 800 سال پیش در محله مون اردستان حفر شد. این قنات 3/5 تا 4 کیلومتر طول دارد و عمق مادر چاه آن 31۱ متر است. 30 میله دارد و مقدار آبدهی آن 60 لیتر در ثانیه است.

میله‌ های اولیه این قنات در محله‌ محال  واقع در جنوب شهر اردستان حفر شده و به طرف شمال غرب امتداد یافته است. مادر چاه قنات  چاه دوقلو نام دارد که در کنار امامزاده اسماعیل واقع و از دو کانال موازی که روی هم قرار گرفته و در چاههای عمودی مشترک هستند، تشکیل شده است. نامگذاری چاه دوقلو به این علت است که در این محل دو میله چاه در کنار هم قرار گرفته اند که یکی از آنها متعلق به چاه رویی به عمق 27 متر و دیگری متعلق به قنات زیرین به عمق 30 متر است که اگر دهانه کوره قنات زیرین را یک متر فرض کنیم، کل عمق چاه مادر به 31 متر می‌ رسد. از این محل به بعد قنات دارای میله‌ های مشترک است.

کانال رویى حدود 200 متر دورتر از کانال زيرين، نمایان شده و سپس در پایين دست، در محلى به‌ نام محله‌ سيدهاى اردستان به همديگر متصل مى ‌شوند. مزه آب کانال رویی از آب قنات زیری بهتر، شیرین ‌تر و خوش ‌طعم‌ تر و در تابستان نیز خنک‌ تر است. آب قنات زیر سنگین ‌تر و در تابستان گرمتر است.

قنات دو طبقه مون با شماره 9023 در سال 1382 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

این شاهکار معماری به عنوان عجیب ‌ترین و تنها قنات دو طبقه جهانی در تاریخ 26 تیرماه 1395 در اجلاسیه استانبول ترکیه به عنوان بیستمین اثر ایران به ثبت جهانی رسید.

مسجد جامع اردستان در زمان ساسانیان به صورت یک آتشکده یا معبد بوده و بعدها به مسجد شبستانی تبدیل شده است.  این بنا دارای یک صحن در مرکز، شبستان‌های ستون‌دار در چهار طرف حیاط، دیوار خشتی محصور کننده و سر در بوده  که در زمان حمله مغول به صورت نیمه ویران در آمده است.

این مسجد به شیوه مسجد جامع اصفهان احداث شده ,اولین مسجد با دو طبقه در تاریخ اسلام و دومین مسجد با چهار ایوان در جهان اسلام است.

مسجد دارای چند در ورودی است :ورودی اصلی که در جنوب غربی مسجد قرار گرفته از یک طرف به محله فهره و از طرف دیگر به دشت محال راه دارد,نمای ورودی شامل یک قوس، دولچکی، دو قاب تزیینی، دو طاق نمای محرابی شکل، ٰدونیم ستون آجری و دو سکوی آجری است.

قسمت شمالی مسجد دارای دو ورودی است که یکی به مدرسه علمیه راه دارد و دیگری گذر شمالی را به داخل مسجد وصل می‌کند. مسجد دارای صحن مستطیل شکل است که به وسیله ایوان‌ها احاطه شده است.

مسجد جامع اردستان از چهار ایوان شمالی، جنوبی، شرقی و غربی تشکیل شده که هر کدام به یک اسمی مشهور است

ایوان جنوبی به ایوان صاحب‌الزمان معروف است. این ایوان از قدیمی‌ترین بخش‌های مسجد است و شامل ایوان و گنبدخانه است. طاق‌بندی وآجر کاری زیر گنبد به زمان سلجوقیان برمی‌گردد .کتیبه‌های زیبا به خط ثلث در طاق‌های قوسی و اطراف شبستان در گنبد خانه مسجد وجود دارد.

ایوان شمالی  در زمان حکومت شاه طهماسب صفوی و توسط استاد حیدر علی بن ذوالفقار اردستانی کامل شده و به صفحه صفا معروف است.

ایوان شرقی به صفه امام حسین (ع) و یا صفه امیر جمله مشهور است  ودر قرن یازدهم هجری قمری توسط میر محمد سعید بنا شده است

ایوان غربی به ایوان امام حسن مجتبی (ع) یا حکیم‌الملک معروف است. سقف این ایوان دارای نقاشی‌ها و آیات قرآنی است ودر بالای آن مناره‌ای قرار دارد. در این ایوان کتیبه‌ای وجود دارد که با خط نستعلیق نوشته شده است. اکنون بخش‌هایی از این کتیبه خراب شده است.

قلعه تاریخی و مکعبی شکل سنگ بست، بزرگترین قلعه‌ کشور پس از قلعه الموت در قزوین است که در دوران سلجوقیان توسط ابوعلی دهدار زواره‌ ای در زمینی به مساحت 1500 مترمربع در دو طبقه بنا شد. قلعه سنگ بست دارای اصطبل، انبار، مکان ‌های مسکونی، قراول خانه و برج‌ های دید بانی است.

ارتفاع قلعه به 12 متر می ‌رسد و خشت خام، گل و خاک از عناصر بنیادین به کار رفته در این بنا است و در قسمت زیرین آن نیز از سنگ استفاده شده است.

قلعه سنگ بست زواره سال1381 به شماره 6144 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

کاخ سرخان آباد در 33 کیلومتری زواره واقع شده و متعلق به زمان ناصرالدین شاه قاجار است. کاخ دارای بیست ستون سنگی است و شباهت زیادی به چهل ستون اصفهان دارد.

همچنین معماری آن ترکیبی از معماری صفویه و قاجار است که از گل، آجر و چوب ساخته شده و با گچ کاری‌ های تزئینی گوناگون، آجری، چوب، حکاکی و گلدوزی نمای زیبایی دارد.

کاخ در حال تعمیر  است.

کاخ دوطبقه امیر آباد زواره توسط سهام‌السلطنه قاجار که از محافظان مسیر راه‌های این منطقه بوده در زمان ناصرالدین شاه ساخته شده و محل استقرار و اسکان او در فصل زمستان بوده است. این بنا در 15 کیلومتری جنوب زواره در وسط کویر قرار دارد.

بازار زواره از مهم ‌ترین آثار تاریخی دوره قاجار و از مهم‌ ترین آثار تاریخی و جاهای دیدنی زواره در مرکز شهر به شمار می‌ رود که ثبت ملی شده است.. بازار حدود 200 متر طول دارد و عرض آن به 3/5 متر می‌رسد. در ساخت این بازار از سقف مخروطی استفاده کرده‌اند.

 بازار زواره بین مسجد جامع، امامزاده و دو حسینیه کوچک و بزرگ این شهر ارتباط برقرار می کند.

یخچال سنتی يكی از آثار تاريخی شهر زواره مربوط به دوران صفویه است.این يخچال از گل و خشت به صورت مخروطی بلند(حدود ده متر) با دیواره‌های دایره‌ای و پلكانی ساخته شده است. ضخامت دیواره در بخش پایین اين يخچال حدود دو متر است كه به طرف بالای مخروط از ضخامت آن كاسته می‌شود. به طوری كه انتهای گنبد مسدود می شود.

 یخچال دارای دو ورودی نعلی شكل است كه يكی برای ذخيره كردن يخ و ورودی ديگر برای برداشت يخ بوده است. اين دو در كاملا روبه روی هم هستند.

در داخل يخچال، حوض نسبتا عمیقی برای انبار کردن یخ وجود داشته  كه در حال حاضر اثری از آن نيست.

اين بنای تاريخی در سال 1389 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

در مورد تمام مکانها محدودیت زمانی برای بازدید وجود ندارد.

 قنات مون:اصفهان، اردستان، خیابان شهید فائق، ابتدای کوچه نهضت

مسجد جامع: اردستان، مرکز محله محال,کوچه پامنار

کهیاز:اردستان: 5 کیلومتری شرق اردستان، کهیاز

آتشکده مهر اردشیر:اردستان، 5 کیلومتری شمال اردستان

قلعه سنگ بست:اردستان، زواره

کاخ سرخان آباد:اردستان، 33 کیلومتری زواره

بازار آجری :اردستان,زواره

یخچال سنتی: خیابان پامنار، محله بنجیره، کوچه نمازی و کوچه یخچال